Nieruchomości Prawo własności daje właścicielom najszersze prawo do dysponowania rzeczą. Ograniczenia w wykonywaniu prawa własności co do zasady powinny mieć charakter wyjątkowy, nie naruszać istoty prawa własności i wynikać z aktów prawnych o odpowiedniej randze (w przypadku powszechnie obowiązujących przepisów prawa – ustaw, w przypadkach indywidualnych – ostatecznych decyzji lub prawomocnych orzeczeń sądowych). Właściciele nieruchomości mogą spotkać się z przypadkami, gdy wykonywanie przez nich prawa własności do swojej nieruchomości zostaje ograniczone w wyniku ujęcia ich nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków. Dzieje się to jednak bez wiedzy i udziału samych właścicieli. Tym samym ograniczenia wynikające z ujęcia danego obiektu w gminnej ewidencji zabytków mogą budzić poważne wątpliwości. Oczywiście ochrona dziedzictwa narodowego i konieczność zachowania dowodów minionych epok, jest naszym obowiązkiem jako współczesnych pokoleń i to obowiązkiem ze wszech miar uzasadnionym. Niemniej, w każdym tego typu przypadku „ochrona” powinna zostać dokonana w odpowiedniej formie (również pod względem prawnym), tak aby zagwarantować innym osobom (właścicielom nieruchomości) poszanowanie ich praw, w sposób gwarantujący ochronę przed arbitralnością i dowolnością działań organów administracji publicznej. Jak jest w przypadku ujęcia nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków? Czym jest gminna ewidencja zabytków? Przepisy Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewidują, że wójt (odpowiednio burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy (art. 22 ust. 4 ww. ustawy). Zgodnie z dalszymi przepisami, w gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 22 ust. 5 pkt 3 ww. ustawy). Z założeń ustawodawcy wynika, że gminna ewidencja zabytków jest rejestrem prowadzonym w celach dokumentacyjnych. Jednocześnie ujęcie obiektu w ewidencji nie powoduje, że zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, samoistnie stają się „zabytkiem” w rozumieniu przepisów Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dla przyjęcia bowiem, że dany obiekt jest „zabytkiem” konieczne jest przeprowadzenie w tym zakresie stosownej procedury administracyjnej i wydanie decyzji administracyjnej (art. 9 ust. 1 ww. Ustawy). Wójt (burmistrz, prezydent miasta) włącza z kolei kartę adresową obiektu do gminnej ewidencji zabytków w formie zarządzenia. Co jednak kluczowe, procedura objęcia nieruchomości wskazanej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wpisem do gminnej ewidencji zabytków nie przewiduje, aby miał brać w niej udział właściciel danej nieruchomości. Nie zostały również określone kryteria jakie musi spełnić obiekt, aby został on objęty wpisem do gminnej ewidencji zabytków. Pozostaje to w gestii organu jednostki samorządu terytorialnego działającego w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków – procedura ma charakter wewnętrzny. Czy ujęcie obiektu w ewidencji ogranicza prawa właściciela nieruchomości? Ujawnienie nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków wyłącznie na skutek wskazania jej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków co do zasady powinno mieć wyłącznie charakter dokumentacyjny. Tymczasem należy zauważyć, że wpisanie nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków niesie za sobą dla właściciela daleko idące konsekwencje. Mianowicie, włączenie nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków powoduje powstanie obowiązku uzgadniania z wojewódzkim konserwatorem zabytków: decyzji o pozwoleniu na budowę dla inwestycji planowanych na obszarach lub w odniesieniu do budynków ujętych w gminnej ewidencji zabytków (art. 39 ust. 3 Prawa budowlanego), decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (art. 53 ust. 4 pkt 2 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), decyzji o warunkach zabudowy (art. 64 ust. 1 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Na skutek wskazania danej nieruchomości przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do gminnej ewidencji zabytków, na właściciela nieruchomości nakładane są zatem dodatkowe obowiązki w zakresie możliwości gospodarowania nią. Gospodarowanie nieruchomością jest również uzależnione od decyzji dodatkowych organów administracji publicznej (w tym wypadku wojewódzkiego konserwatora zabytków). Nieuzasadnione ograniczenie praw właścicieli nieruchomości W świetle powyższych ograniczeń i obowiązków po stronie właściciela, szczególne wątpliwości budzi jednak to w jaki sposób dochodzi do objęcia nieruchomości wpisem do gminnej ewidencji zabytków (a tym samym ograniczeń po stronie właściciela). Do ograniczenia prawa własności nie dochodzi bowiem na skutek indywidualnej decyzji poprzedzonej postępowaniem wyjaśniającym, w którym właściciel nieruchomości miałby możliwość zajęcia stanowiska lub podjęcia inicjatywy dowodowej w celu zweryfikowania działań organu. Wpis obiektu do gminnej ewidencji zabytków następuje w ramach „utajnionej”, wewnętrznej procedury, w której właściciel obiektu nie bierze udziału. Właścicielowi obiektu nie są znane motywy objęcia nieruchomości gminną ewidencją zabytków, tj. właściciel nie wie czy dany obiekt rzeczywiście przejawia cechy, które pozwalają kwalifikować go do objęcia gminną ewidencją zabytków. Właściciel nie wie również, czy czynności poprzedzające objęcie obiektu wpisem do ewidencji są prawidłowe i nie jest w stanie ich uprzednio zweryfikować. Tymczasem, ujawnienie nieruchomości w gminnej ewidencji zabytków wyłącznie na skutek wskazania przez organ administracji publicznej (które powinno mieć co do zasady charakter dokumentacyjny), przypisano skutki prawne wpływające na wykonywanie prawa własności. Odwołując się do najwyższych n